Jan Matejko (1838-1893) to jeden z najwybitniejszych malarzy polskich, a zarazem wybitna postać kulturalna XIX wieku. Uznawany za twórcę rodzimej szkoły historycznej, tworzył dzieła malarskie, które stały się swego rodzaju wizytówką polskiej historii i kultury. Jego malarstwo odznacza się szczególną dbałością o detale i historyczną wiernością, co czyni jego dzieła nie tylko piękne, ale i cenne dla badaczy historii. Matejko poza malowaniem zajmował się także pedagogiką i działalnością społeczną, co tylko podnosi jego rangę jako wybitnej postaci polskiej kultury.
Jakie jest 10 najbardziej znanych obrazów Jana Matejki?
Spis treści
- Jakie jest 10 najbardziej znanych obrazów Jana Matejki?
- 1. Bitwa pod Grunwaldem (1878)
- 2. Unia Lubelska (1869)
- 3. Hołd pruski (1882)
- 4. Stańczyk (1862)
- Krótka biografia Jana Matejki
- 5. Rejtan – Upadek Polski (1866)
- 6. Kazanie Skargi (1864)
- 7. Sobieski pod Wiedniem (1882)
- 8. Chrzest Litwy (1889)
- 9. Zawieszenie dzwonu Zygmunta (1874)
- 10. Konstytucja 3 Maja (1891)
- Jaki był styl malarski Jana Matejki?
1. Bitwa pod Grunwaldem (1878)
Matejko rozpoczął malowanie obrazu w 1872 roku, a ukończył go w 1878 roku. W lutym 1878 artysta sprzedał obraz za 45 000 złotych reńskich finansiście Dawidowi Rosenblumowi. Obraz został po raz pierwszy zaprezentowany publicznie 28 września 1878 roku w Krakowie, a następnie na wystawach w Wiedniu, Warszawie, Petersburgu, Berlinie, Lwowie i Bukareszcie. W kwietniu 1880 roku znalazł się w Paryżu, a potem wrócił do Warszawy, gdzie stał się częścią stałej kolekcji galerii Towarzystwa Zachęty Sztuk Pięknych.
W 1902 roku obraz został odkupiony od spadkobierców Rosenbluma i przekazany jako dar do zbiorów Muzeum Towarzystwa Zachęty Sztuk Pięknych w Warszawie. Podczas I wojny światowej obraz został wywieziony do Moskwy ze względów bezpieczeństwa i powrócił do Polski w 1922 roku, kiedy to został ponownie umieszczony w Warszawie.
2. Unia Lubelska (1869)
Obraz przedstawia moment podpisania unii między Królestwem Polskim a Wielkim Księstwem Litewskim w Lublinie w 1569 roku.
Na obrazie widać króla Polski, Zygmunt II Augusta oraz wielkiego księcia litewskiego, Janusza III, siedzących na tronach i podpisujących dokument unii. W tle widoczna jest grupa szlachty i duchowieństwa, którzy przyglądają się tej scenie.
Zapoznaj się z naszymi usługami przewodnickimi:
➜ Zobacz opinie i referencje
➜ Sprawdź ceny (już od 300 zł)
➜ Zwiedzanie Krakowa meleksem
➜ Przejażdżki po Krakowie dorożką
3. Hołd pruski (1882)
Obraz przedstawia moment, w którym Albrecht von Hohenzollern, książę Prus, składa hołd Zygmuntowi III Wazie w 1525 roku.
Na obrazie widać Albrechta von Hohenzollerna, ubranego w zbroję i nakrycie głowy, który klęczy przed królem Zygmuntem III Wazą. Książę Prus trzyma w dłoni swoją koronę, którą składa w ofierze królowi, jako znak uznania jego władzy nad Księstwem Pruskim. W tle widać grupę dworzan i urzędników, którzy przyglądają się tej scenie.
Obraz ten jest uważany za jedno z najważniejszych dzieł Jana Matejki, którym chciał ukazać moment kluczowy dla historii Polski i Prus. Przedstawienie hołdu pokazuje, że mimo różnic religijnych i kulturowych, Polacy i Prusacy potrafili porozumieć się i uznawać swoją wzajemną władzę. Obraz ten był też jednym z dzieł, które miały podkreślać związek historyczny między Polską i Prusami, przed rozpoczęciem przez Niemcy procesu zaborów Polski w XIX wieku.
Kompozycja obrazu i detale w oddaniu strojów, zbroi i innych elementów są bardzo szczegółowe i dbałe o autentyczność historyczną. Hołd Pruski jest uważany za jedno z najważniejszych dzieł w historii malarstwa polskiego.
4. Stańczyk (1862)
Obraz przedstawia postać Stańczyka, błazna na dworze królewskim, który był znany z tego, że często wypowiadał mądre i prorocze słowa, które nie zawsze były doceniane przez dwór.
Na obrazie Stańczyk jest przedstawiony w samotności, siedząc przy stole, z głową opartą na dłoni. W tle widoczna jest grupa zabawiających się dworzan oraz królowa Bona Sforza i jej dwór. Stańczyk wydaje się być w zadumie, być może reflektując na tragicznych wydarzeniach, które miały miejsce w Polsce w tamtym czasie.
Obraz ten uważany jest za jedno z największych dzieł Jana Matejki. Jego kompozycja i szczegółowość w oddaniu detali ubrań i mebli są imponujące. Stańczyk stał się symbolem polskiej inteligencji, która musiała cierpieć podczas trudnych okresów w historii Polski.
Krótka biografia Jana Matejki
Jan Matejko (1838-1893) był polskim malarzem historycznym, jednym z najwybitniejszych przedstawicieli nurtu narodowego w sztuce XIX wieku. Urodził się 24 czerwca 1838 roku w Krakowie, w rodzinie profesora medycyny.
Od najmłodszych lat wykazywał zainteresowanie sztuką i historią, co zdecydowało o jego wyborze zawodu malarza historycznego. Studiował na Akademii Sztuk Pięknych w Krakowie, gdzie uczył się u takich wybitnych artystów, jak Władysław Łuszczkiewicz czy Wojciech Korneli Stattler.
W latach 60. XIX wieku Matejko stał się znanym artystą, którego dzieła zdobywały uznanie krytyki i publiczności. Malował głównie sceny z polskiej historii, ukazując wydarzenia i postacie związane z narodową tradycją i walką o wolność.
Jego dzieła, takie jak „Bitwa pod Grunwaldem”, „Unia Lubelska”, „Hołd Pruski” czy „Stańczyk”, stały się ikonami polskiej sztuki i symbolami narodowej tożsamości. Wykonywał też polichromie w Kościele Mariackim i innych krakowskich zabytkach. Matejko malował również portrety wielu wybitnych postaci polskiej kultury i nauki, takich jak Fryderyk Chopin czy Nicolaus Copernicus.
W 1873 roku Jan Matejko został profesorem Akademii Sztuk Pięknych w Krakowie, a w 1890 roku otrzymał tytuł doktora honoris causa Uniwersytetu Jagiellońskiego. Zmarł 1 listopada 1893 roku w Krakowie, gdzie został pochowany na Cmentarzu Rakowickim. Jego dziedzictwo artystyczne jest niezwykle ważne dla polskiej kultury i sztuki, a jego dzieła są nadal doceniane i podziwiane przez kolejne pokolenia.
5. Rejtan – Upadek Polski (1866)
W listopadzie 1866 roku Jan Matejko ukończył malowanie swojego obrazu. Jednak zanim dzieło zostało oficjalnie zaprezentowane publiczności, zaczęło spotykać się z krytyką ze strony konserwatywnych kręgów w Krakowie. Zarzucano Matejce, że jego dzieło ma zbyt aktualną wymowę polityczną. Pierwszą osobą, która skrytykowała obraz był hrabia Stanisław Kostka Tarnowski, a później dołączył do niego Lucjan Siemieński. Próbowano również przeciągnąć hrabiego Ksawerego Branickiego na swoją stronę, aby zakupił obraz i ukrył go lub zniszczył. W tym celu nawet pisała do niego Konstancja Wyleżyńska. Generał Władysław Zamoyski prosił Branickiego o interwencję u cesarza Napoleona III, aby uniemożliwił pokazanie dzieła na paryskiej wystawie. Niemniej jednak, wszelkie sugestie zostały odrzucone przez hrabiego Branickiego.
Podczas paryskiej wystawy, Francuzi podejrzewali Jana Matejkę o nadużywanie alkoholu, co związane było z leżącym na obrazie Rejtanem, co w ich kulturze kojarzyło się z pijaństwem. Mimo oporu emigracji, zwłaszcza skupionej wokół księcia Adama Jerzego Czartoryskiego, obraz został pokazany na wystawie w Paryżu w 1867 roku, gdzie otrzymał złoty medal. Franciszek Józef I kupił obraz do swojej kolekcji, a w 1918 rząd polski odkupił go i przekazał do zbiorów Zamku Królewskiego w Warszawie. Niestety, podczas kampanii wrześniowej w 1939 roku obraz został wywieziony przez Niemców i odnaleziony w fatalnym stanie technicznym w 1944 roku we wsi Przesieka koło Jeleniej Góry. Po trzech latach intensywnych prac konserwatorskich, udało się odnowić dzieło.
6. Kazanie Skargi (1864)
Obraz autorstwa Jacka Matejki przedstawiający scenę spowiedzi króla Zygmunta III Wazy, został namalowany tuż po upadku powstania styczniowego. Malowanie go w takim czasie dodatkowo wzmocniło atmosferę grozy i przerażenia, które odczuwali ludzie w tamtych czasach. Na obrazie widać natchnioną postać królewskiego spowiednika oraz kaznodziei, którzy stanowią ucieleśnienie nadziei i wiary. Do tego dzieła Matejko poprosił Michała Szweycera, powstańca listopadowego i towiańczyka, aby pozował jako Piotr Skarga. Jednakże według innych źródeł to sam Matejko dał swoją twarz postaci Skargi.
Praca ta została utrzymana w tonacjach fioletowo-czerwonych i purpurowych, co nadaje jej powagi i dostojności. Matejko użył punktowego oświetlenia, aby wydobyć postacie z tła, co daje efekt trójwymiarowości. Malując obraz, artysta zadbał o najwierniejsze przedstawienie strojów z początku XVII wieku, co dodaje jeszcze większej autentyczności. Przedmioty takie jak makaty, fotele i modlitewniki są utrzymane w stylu epoki.
Zapoznaj się z naszymi usługami przewodnickimi:
➜ Zobacz opinie i referencje
➜ Sprawdź ceny (już od 300 zł)
➜ Zwiedzanie Krakowa meleksem
➜ Przejażdżki po Krakowie dorożką
7. Sobieski pod Wiedniem (1882)
Jan Matejko rozpoczął prace nad obrazem „Chrzest Litwy” w 1879 roku. W Domu Jana Matejki w Krakowie znajduje się szkic olejny do tego obrazu namalowany w 1880 roku. Ostateczna wersja obrazu powstała pod koniec 1882 roku. W dniu 200. rocznicy zwycięstwa pod Wiedniem, 12 września 1883 roku, obraz został wystawiony w Wiedniu. Austria przedstawiała to zwycięstwo jako swoje własne, ale Matejko chciał pokazać, że polski król i wojsko odegrali ważną rolę w tej bitwie. Aby to uczynić, wynajął salę i pokazał swój obraz za darmo, dzięki czemu zwykli mieszkańcy Wiednia mieli możliwość go zobaczyć. W grudniu 1883 roku Matejko udał się do Rzymu z polską delegacją, gdzie wręczył obraz papieżowi Leonowi XIII jako dar narodu polskiego.
8. Chrzest Litwy (1889)
Obraz Jana Matejki „Chrzest Litwy” przedstawia uroczystość przyjęcia chrztu przez litewskich książąt, bojarów i lud w 1387 roku w miejscu, gdzie kiedyś stał pogański gaj. Na obrazie widać krzyż oraz tryptyk z wizerunkiem Matki Boskiej Ostrobramskiej, które zostały ustawione na miejscu zburzonej świątyni Perkuna. Królowa Jadwiga stoi pod sztandarem Orła Białego trzymając kielich mszalny przeznaczony dla nowego biskupa Litwy. Przed nią siedzi Jagiełło, który przekazuje pastorał pierwszemu biskupowi wileńskiemu Andrzejowi Jastrzębcowi, podczas gdy arcybiskup Bodzanta błogosławi pastorał. Przed krzyżem klęczą litewscy książęta i bojarzy: Wigunt Aleksander, Włodzimierz, Korybut Dymitr, Świdrygiełło, Borys, Korygiełło i Narymunt Gleb. Na lewej stronie obrazu franciszkański mnich błogosławi zgromadzonych otwartą Biblią. Przed nim widać królewskich braci Skirgiełło i Witolda. Podczas gdy katoliccy księża głoszą nowym chrześcijanom Słowo Boże, biskup Radlicz dokonuje chrztu litewskich poddanych nad brzegiem Wilii.
9. Zawieszenie dzwonu Zygmunta (1874)
Obraz przedstawia wydarzenie historyczne z 1521 roku, kiedy to podczas uroczystości wawelskich zawieszono na wieży katedry wawelskiej dzwon Zygmunta, wtedy największy dzwon w Polsce. Na obrazie widoczni są m.in. król Zygmunt I Stary, jego żona Bona Sforza, arcybiskup Jan Łaski, biskup Piotr Tomicki oraz inne osoby związane z wydarzeniem.
Na pierwszym planie widzimy robotników wyciągających dzwon z formy za pomocą grubych lin, a nad nimi unosi się Hans Behem – mistrz prac. Wśród postaci obecnych podczas ceremonii jest również architekt Bartolommeo Berrecci, który przygląda się postępowi prac, oraz lutnista Valentin Bakfark, który czeka na pierwszy dźwięk dzwonu. Legenda mówi, że podczas wlewania metalu do formy Bakfark zerwał struny swojej lutni i wrzucił je do wrzątku, aby uzyskać piękniejszy dźwięk dzwonu. Na schodach między grupą robotników a świtą siedzi Stańczyk naśladujący ruchy ludwisarzy.
Dzwon na obrazie został oddany z dbałością o wierność detali, a jego dekoracja przedstawia wizerunki świętych Stanisława i Zygmunta oraz herby Polski i Litwy. Kolorystyka obrazu jest utrzymana w tonach złocistych, podkreślających dworski przepych epoki renesansu.
Jak wiele innych dzieł Matejki, ten obraz przedstawia udokumentowane historycznie fakty, jednakże przedstawia też postacie, które nie brały udziału w ceremonii. Matejko pragnął podkreślić potęgę i bogactwo polskiej kultury w okresie renesansu. Na obrazie można również dostrzec twarze członków rodziny artysty, w tym twarz królowej Bony, która jest przedstawiona jako jego żona, a królewskie dzieci jako Jerzy i Helena.
10. Konstytucja 3 Maja (1891)
Przedstawia on wydarzenia związane z uchwaleniem Konstytucji 3 Maja w 1791 roku. Na obrazie widoczni są przedstawiciele różnych stanów, w tym król Stanisław August Poniatowski, politycy, duchowieństwo, szlachta oraz mieszczanie. Całość dzieła jest utrzymana w konwencji romantycznej, a postaci przedstawione na obrazie są ukazane w sposób bardzo uroczysty.
Obraz ten uważany jest za jedno z najważniejszych dzieł w polskiej sztuce, a także za jedno z najbardziej znanych dzieł Jana Matejki. Wielokrotnie był reprodukowany i wykorzystywany w różnych kontekstach, zarówno kulturowych, jak i politycznych. Obraz znajduje się obecnie w zbiorach Muzeum Narodowego w Warszawie i stanowi jeden z największych i najbardziej okazałych eksponatów w muzeum.
Jaki był styl malarski Jana Matejki?
Styl malarski Jana Matejki jest jednym z najbardziej charakterystycznych i rozpoznawalnych stylów w polskim malarstwie. Matejko tworzył dzieła w stylu akademickim, a w jego twórczości dominowało malarstwo historyczne.
Jego prace cechuje dokładność w oddawaniu detali, szczególnie w odwzorowaniu ubiorów i broń, a także w oddaniu architektury i krajobrazu. W malowaniu postaci Matejko zwracał uwagę na psychologiczne aspekty ich charakterów, przedstawiając ich w sposób realistyczny i jednocześnie dramatyczny.
Jego kolorystyka jest dość stonowana, często dominują brązy i szarości, a paleta barw jest uzupełniana o niuanse czerwieni, zieleni i żółci.
Często w swoich dziełach Matejko stosował kompozycję horyzontalną, oddającą szerokość krajobrazu i zwracającą uwagę na grupy postaci. W niektórych dziełach stosował też kompozycję diagonalną, co podkreślało dramatyczny charakter sceny.
Styl Matejki był również wyrazem jego patriotyzmu, dlatego w jego dziełach zawsze można odnaleźć elementy związane z historią Polski, takie jak polskie stroje, flagi, herby czy symbole narodowe. W ten sposób malował nie tylko obrazy, ale i całą kulturę polską, wzbogacając ją o nowe treści i symbole.